Codex Purpureus

Słynny Sakramentarz tyniecki posiada aż 38 stron pisanych złotem i srebrem na purpurze. Nietrudno domyślić się, że rękopis musiał być wart majątek. Wbrew jednak pozorom nie tylko srebrne i złote litery podnosiły koszt manuskryptu, ale przede wszystkim strony barwione purpurą.

Justynian I Wielki odziany w purpurę, fragment mozaiki z kościoła San Vitale w Rawennie

Purpura już od starożytności była symbolem bogactwa i nierozłącznie związanej z nią władzy. W średniowieczu w szaty barwione tym cennym kolorem odziewali się przede wszystkim osoby majętne, chcące wyraźnie zaznaczyć swój wysoki status społeczny, a więc przede wszystkim królowie i prominentne osobistości Kościoła. 

Purpura była cenna nie tyle ze względu na urzekające piękno swej barwy ale z powodu trudności  jej pozyskania. Aby uzyskać w przybliżeniu 1 gram barwnika purpurowego, lub mówiąc bardziej przykładowo - aby zabarwić  purpurą jedną szatę -  trzeba było wyłowić z morza przynajmniej 12 000 (!) niewielkich mięczaków z gatunku rozkolców. 

 

Muszla ślimaka z rodzaju Murex Brandaris

Ślimaki (Murex Brandaris, Murex Trunculus), z których gruczołów wytwarzano barwnik żyją do dzisiaj w morzu śródziemnym. Tutaj w okresie antyku, wyławiali je Fenicjanie, którzy żyli na terenach, które dzisiaj częściowo  stanowią terytorium Libanu. Purpurę wytwarzaną przez Fenicjan nazywano tyryjską, od miasta Tyr, znajdującego się na wybrzeżu miasta śródziemnomorskiego.

Oto fragment biblijnej Księgi Kronik, w której król Salomon zlecił pewnemu tyryjskiemu rzemieślnikowi, aby dla świątyni wykonał między innymi: […] wyroby ze złota i srebra, z miedzi, żelaza, kamieni i drewna, z wełny barwionej czerwonawą purpurą[…]. (2 Kronik 2:13, 14)

I w Nowym Testamencie: 

Ubrali Go w purpurę i uplótłszy wieniec z ciernia włożyli Mu na głowę (Mk, 15, 17)

W średniowieczu oprócz tkanin purpurą barwiono strony niektórych kodeksów, jak chociażby wspominany wielokrotnie na tym blogu Sakramentarz tyniecki jak i wspomniany niedawno Ewangeliarz emmermański. Taki rękopis, zwany Codex Purpureus (kodeks purpurowy), to przykład jednego z najcenniejszych, a zarazem najpiękniejszych rękopisów jakie stworzyła ręka ludzka.

Codex Petropolitanus, rękopis Nowego Testamentu, VI w.

 

Ewangelie z Rossano, rękopis Nowego Testamentu, VI w.